Sarna (Capreolus capreolus)
Sarna jest najmniejszym przedstawicielem żyjących u nas jeleniowatych. Ma drobną i proporcjonalną budowę ciała z tym, że wyższy ma zad niż kłąb. Głowę ma klinowatą o trójkątnym zarysie, świece z długimi rzęsami są brunatno czarne. Szyję wąską, tułów krępy, cewki cienkie i sprężyste, zakończone racicami. Powyżej racic z tyłu są szpile. Suknia sarny od maja do końca września, jest ruda, ciemniejsza na grzbiecie. Od października do kwietnia szarobrunatna. Dolna warga i szyja od dołu są srebrnoszare. Kwiaty jest bardzo krótki (długości 2 cm), na zadzie sarna ma białą plamę zwaną lustrem.
Kozioł ma lustro w kształcie nerki a u kóz, w okolicach sromu widoczny jest fartuszek. Nowonarodzone koźlęta mają barwy ochronne, wzdłuż grzbietu i boków ciała są nakrapiane biało-żółtymi plamkami. Po trzech miesiącach wybarwia się jak osobniki dorosłe. Sarna żyje do 12÷14 lat. Kozioł ma długość 95÷130 cm, w tym tułowia ok. 70 cm, wysokość w kłębie ok. 75 cm i masę 28÷25 kg. Koza jest mniejsza o ok. 10%. Przestraszone sarny w trakcie ucieczki, zjeżają sierść lustra, przez co powiększa się ono prawie dwukrotnie, pokrywając nieomal cały zad. Ma to praktyczne znaczenie dla koźlaka i innych saren, które w trakcie ucieczki, lepiej się wzajemnie widzą.
Okres ciąży u saren trwa 290 dni. Odnosi się to do kóz, które zostały zapłodnione w okresie letniej rui, natomiast u kóz zapłodnionych w listopadzie lub grudniu ciąża trwa tylko 4,5 miesiąca. Organizm sarny reguluje ciążę tak, aby chronić gatunek przed wyniszczeniem, bowiem gdyby wykocenie zapłodnionych w lecie kóz nastąpiło w grudniu, byt koźlaków byłby zagrożony na skutek zimnej i niesprzyjającej pory roku. W związku z tym u saren zapłodnionych w okresie letniej rui, występuje zjawisko tzw. ciąży utajonej. W okresie od sierpnia do grudnia, ciąża nie rozwija się na skutek braku w organizmie sarny odpowiednich hormonów. Dopiero na początku zimy zaczyna się rozwój płodu i wykocenie następuje w maju lub czerwcu w tym samym czasie z tymi kozami, które zapłodnione zostały w grudniu. Koza ma zwykle jednego lub dwa koźlaki. Rzadko zdarza się, aby miała trzy. Koźlak przez kilkanaście dni do 2 tygodni pozostaje w miejscu wykocenia, gdyż nie jest w stanie chodzić za kozą. Koza żeruje wtedy sama w pobliżu koźlaka. Po ok. 2 tygodniach koźlak chodzi już za matką.W okresie wiosny i lata sarny żywią się trawą, młodymi pędami drzew, krzewów i ziołami. Sarny żerują na łąkach i oziminach oraz na brzegach lasu. W okresie lata sarny przebywają bądź to w wysokich trawach, bądź w zbożu, gdzie żerują w bliskości zalegania, na ścieżkach, rowach i miedzach. Po żniwach przechodzą do lasu, raczej bliżej skraju, gdzie żywią się miękkimi gałązkami, krzakami jagód i borówek, ziołami, grzybami, kasztanami, owocami dębów i buków. Na jesieni wchodzą głębiej w las, gdzie łatwiej jest im przeżyć trudny okres zimy. Odkopują wtedy przednimi cewkami owoce drzew, delikatniejsze krzewy, wrzos i zioła. Chętnie żerują w maliniakach i jeżynach. W zimie sarny zjadają gałązki drzew iglastych, które zawierają znaczny procent wody i w ten sposób uzupełniają sobie brak dostępu do wody. Z tych względów w zimie konieczne jest dokarmianie saren soczystą karmą (kartofle, kiszonki, topinambur). Sarna zjada dziennie około 4÷5 kg soczystej karmy.
Na naszych obwodach łowieckich, trakcie ostatnich pięciu lat, w każdym sezonie pozyskiwaliśmy sarny w ogólnej ilości 141 szt. rocznie, natomiast w ostatnim sezonie pozyskaliśmy 145 szt.